Τόλκιν: Ο δημιουργός του Άρχοντα των Δαχτυλιδιών και του Χόμπιτ

Ο Τζ. Ρ. Ρ. Τόλκιν υπήρξε ο δημιουργός του Άρχοντα των Δαχτυλιδιών και του Χόμπιτ. Θεωρείται ο «πατέρας» των μυθιστορημάτων φαντασίας και ένας από τους καλύτερους φιλόλογους του κόσμου.

Από την Μαριλένα Βλάχου

Έχουν γραφτεί πολλά άρθρα, αφιερώματα και βιβλία για αυτή την μεγάλη προσωπικότητα που ονομάζεται Τζον Ρόναλντ Ρόιελ Τόλκιν. Μία μεγάλη μορφή τόσο στα μυθιστορήματα φαντασίας όσο και στον κόσμο της φιλολογίας. Θα προσπαθήσουμε να ξεδιαλύνουμε το μυστήριο γύρω από τον μεγάλο και σημαντικό συγγραφέα, αφαιρώντας τα περιττά, αναζητώντας τις αλήθειες.

Ποιος ήταν ο Τζ. Ρ. Ρ. Τόλκιν;

Ο Τζ. Ρ. Ρ. Τόλκιν ήταν ακαδημαϊκός, συγγραφέας, ποιητής και φιλόλογος. Υπηρέτησε ως καθηγητής της αγγλοσαξονικής γλώσσας, της αγγλικής φιλολογίας και της λογοτεχνίας, από το 1925 έως και το 1959, στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Ο Τόλκιν υπήρξε ο δημιουργός των κορυφαίων μυθιστορημάτων φαντασίας, Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών και Χόμπιτ.

Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών είναι ένα από τα καλύτερα και εμπορικότερα μυθιστορήματα φαντασίας – με πάνω από 150 εκατομμύρια αντίτυπα σε πωλήσεις – που γράφτηκαν ποτέ. Το Χόμπιτ είναι, επίσης, ένα από τα καλύτερα παιδικά μυθιστορήματα φαντασίας.

O Τόλκιν ήταν ευρέως γνωστός για μία σειρά γλωσσών δικής του επινόησης. Οι πιο δημοφιλείς ήταν οι γλώσσες των ξωτικών και συγκεκριμένα η Κουένια (Quenya). Μία γλώσσα με γραμματική, ορολογία, γραφή κ.ά., που βασίστηκε στα λατινικά, φινλανδικά, μεσαιωνικά αγγλικά και στα αρχαία ελληνικά.

Πού γεννήθηκε και πώς ήταν τα παιδικά του χρόνια;

Ο Άγγλος συγγραφέας Τζον Ρόναλντ Ρόιελ Τόλκιν (σ.σ. εν συντομία Τζ. Ρ. Ρ. Τόλκιν, στα αγγλικά J. R. R. Tolkien) γεννήθηκε το 1892 στην πόλη Μπλουμφοντέιν στη Νότια Αφρική. Οι γονείς του έφυγαν από την Αγγλία όταν ο πατέρας του προήχθη να διευθύνει το γραφείο της βρετανικής τράπεζας όπου εργαζόταν, στη συγκεκριμένη περιοχή. Ωστόσο, ο πατέρας του πέθανε στη Νότια Αφρική, με αποτέλεσμα η μητέρα του να επιστρέψει με τα δύο αγόρια τους στο Μπέρμινχαμ της Αγγλίας.

Η μητέρα του, Μέιμπελ Τόλκιν, δίδαξε και τα δύο της παιδιά στο σπίτι. Τους δίδαξε λατινικά, βοτανική κ.ά. και τους προέτρεπε να διαβάζουν βιβλία. Ο Τόλκιν από την ηλικία των τεσσάρων ετών μπορούσε να διαβάζει και να γράφει άπταιστα. Στην ηλικία των δώδεκα ετών, χάνει και τη μητέρα του. Η ίδια αφήνει τη φροντίδα των παιδιών της στον Φράνσις Μόργκαν, έναν ιερέα μίας εκκλησίας στο Μπέρμινχαμ. Εκεί πηγαίνει στο σχολείο Κινγκ Έντουαρντ όπου διδάσκεται τα αγγλοσαξωνικά και μεσαιωνικά αγγλικά.

Ήταν το επώνυμό του γερμανικής καταγωγής;

Ήταν γερμανικής καταγωγής καθώς ο πατριάρχης της οικογένειας Τζον Μπέντζαμιν Τόλκιν πήγε στη Βρετανία περίπου το 1772. Το επώνυμο του Τόλκιν στα αγγλικά γράφεται Tolkien και όχι Tolkein όπως πολλοί λανθασμένα γράφουν.

Πόσο σημαντικό ρόλο έπαιξε η Ίντιθ Μέρι Μπρατ στη ζωή του Τόλκιν;

Στα δεκαέξι του χρόνια ο Τόλκιν ερωτεύεται την Ίντιθ Μέρι Μπρατ. Η κοπέλα ήταν τρία χρόνια μεγαλύτερή του και Προτεστάντισσα. Μία απαγορευμένη αγάπη για τον Τόλκιν καθώς οι συγγενείς του δεν του το επέτρεπαν. Η Ίντιθ Μπρατ είχε κανονίσει να παντρευτεί κάποιον άλλο, μέχρι που ο Τόλκιν της εκμυστηρεύτηκε την αγάπη του και ο αρραβώνας της διαλύθηκε. Η Ίντιθ ασπάστηκε τον καθολικισμό, παντρεύτηκαν το 1916 και απέκτησαν τέσσερα παιδιά.

Σε μία επιστολή του προς τον γιο του Μάικλ, το 1941, ο Τόλκιν εκφράζει για μία ακόμα φορά το θαυμασμό του για τη θέληση της συζύγου του να παντρευτεί έναν άνδρα χωρίς δουλειά, με λίγα χρήματα και χωρίς προοπτικές, εκτός από την πιθανότητα να σκοτωθεί στον πόλεμο.

Οι ζωές τους ήταν κοινές μέχρι και το θάνατό τους. Η Ίντιθ πέθανε το 1971 ενώ ο Τόλκιν το 1973. Μετά το θάνατο της συζύγου του το 1971, ο Τόλκιν παραδέχτηκε πως η Ίντιθ υπήρξε η πηγή έμπνευσής του για τη συγγραφή του βιβλίου του, “Σιλμαρίλλιον”.

Ήταν τα βιβλία του Τόλκιν επηρεασμένα από τον Α’ και Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο;

Τον Αύγουστο του 1914, η Βρετανία εισήλθε στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Σε αντίθεση με πολλούς νέους της εποχής του, ο Τόλκιν δεν έσπευσε να ενταχθεί στον βρετανικό στρατό. Οι συγγενείς του ήταν συγκλονισμένοι με αυτήν την εξέλιξη. Ο ίδιος προτίμησε να ολοκληρώσει τις σπουδές του και να πάρει το πτυχίο του, το 1915. Μετέπειτα εντάχθηκε στο στρατό απ’ όπου αποστρατεύθηκε το 1920 με προσωρινή σύνταξη αναπηρίας, διατηρώντας τη θέση του υπολοχαγού.

Στα μεταγενέστερα χρόνια, ο Τόλκιν δήλωνε αγανάκτηση σε όσους έψαχναν στα έργα του για παραλληλισμούς με τον Πρώτο και Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ειδικά ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών, θεωρείται συχνά ότι αντιπροσωπεύει την Αγγλία κατά τη διάρκεια και αμέσως μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο Τόλκιν απέρριψε με σθένος αυτή τη γνώμη στον πρόλογο της δεύτερης έκδοσης του μυθιστορήματος, δηλώνοντας ότι αντιπαθεί την αλληγορία σε όλες τις μορφές της και προτιμά τη χρήση της λέξης «εφαρμοσιμότητα».

Συμβόλιζε ο Σάουρον τον Στάλιν;

Ο ίδιος ο Τόλκιν, το 1961, επέκρινε έντονα έναν Σουηδό σχολιαστή ο οποίος ισχυρίστηκε ότι ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών ήταν μια αντι-κομμουνιστική παραβολή και αναγνώριζε τον Σάουρον ως Στάλιν. Ο Τόλκιν του απάντησε: «Καταδικάζω κάθε τέτοια ανάγνωση, η οποία με ενοχλεί. Μια τέτοια αλληγορία είναι εξ’ ολοκλήρου ξένη προς τη σκέψη μου.»

Ποια ήταν η πρώτη δουλειά του Τόλκιν μετά το στρατό;

Η πρώτη του δουλειά μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν σχετικά με το αγγλικό λεξικό της Οξφόρδης. Το 1920 ανέλαβε και μια θέση ως αναγνώστης-αφηγητής της αγγλικής γλώσσας στο Πανεπιστήμιο του Λιντς και έγινε ο νεότερος καθηγητής εκεί. Παράλληλα, έκανε ιδιαίτερα μαθήματα σε σπουδαστές.

Πότε ξεκίνησε να φτιάχνει δικές του γλώσσες;

Ο Τόλκιν από την εφηβεία του έδειξε έναν ιδιαίτερο ζήλο ως προς τη δημιουργία νέων γλωσσών. Μαζί με τα ξαδέλφια του είχαν εφεύρει μία δική τους γλώσσα, την Ανιμάλικ (Animalic). Επίσης, στο στρατό, για να αποφύγει τη λογοκρισία του ταχυδρομείου του βρετανικού στρατού, ανέπτυξε έναν κώδικα από κουκκίδες, με βάση τον οποίο η γυναίκα του Ίντιθ θα μπορούσε να παρακολουθεί τις κινήσεις του. Η επόμενη γλώσσα με την οποία ασχολήθηκε ήταν εξ’ ολοκλήρου δική του δημιουργία και την ονόμασε Νάφαριν.

Ο Τόλκιν ήταν ο δημιουργός του Άρχοντα των Δαχτυλιδιών και του Χόμπιτ.

Ο Τόλκιν δεν πίστευε πως τα βιβλία του θα ήταν τόσο δημοφιλή στο κοινό. Η έκδοση του Χόμπιτ πραγματοποιήθηκε έπειτα από ένα τυχαίο περιστατικό. Το Χόμπιτ ο Τόλκιν το είχε γράψει αρκετά χρόνια πριν, για τα παιδιά του. Το 1936 «τράβηξε» την προσοχή της Σούζαν Ντάγκναλ, υπαλλήλου εκδοτικής εταιρείας στο Λονδίνο. Εκείνη έπεισε τον Τόλκιν να δημοσιεύσει το βιβλίο. Έτσι και έγινε. Το Χόμπιτ δημοσιεύτηκε στις 21 Σεπτεμβρίου 1937. Το βιβλίο προσέλκυσε, πέρα από τα παιδιά, και ενήλικους αναγνώστες. Έγινε αρκετά μεγάλη επιτυχία και οι εκδότες ζήτησαν από τον Τόλκιν να δώσει συνέχεια.

Το αίτημα για συνέχεια ώθησε τον Τόλκιν να δημιουργήσει το επικό μυθιστόρημα «Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών», που έμελλε να γίνει το διασημότερο έργο του.

Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών γράφτηκε σταδιακά από το 1937 μέχρι και το 1949. Δημοσιεύθηκε σε τρεις τόμους, από τις 29 Ιουλίου του 1954 έως τις 20 Οκτωβρίου του 1955.

Ποιες ήταν οι βασικές πηγές έμπνευσης του Τόλκιν;

Ο Τόλκιν μιλούσε πολλές γλώσσες αλλά και «αρχαίες γλώσσες», με αποτέλεσμα να μελετήσει βαθιά την ευρωπαϊκή μυθολογία. Οι μυθολογίες διαφόρων χωρών ήταν και η βασική έμπνευση του Τόλκιν για τα έργα του. Ιδιαίτερα ο Μπέογουλφ (σ.σ. αγγλικό επικό ποίημα) από την παλαιά αγγλική λογοτεχνία, τα σάγκα (σ.σ. ιστορίες πεζογραφίας που δημιουργήθηκαν στην Ιρλανδία και, σε μικρότερο βαθμό, στις Σκανδιναβικές χώρες) όπως το έπος του Völsunga κ.ά.

Μία από τις μεγαλύτερες επιρροές του Τόλκιν ήταν το κίνημα Τέχνες και Χειροτεχνήματα (Arts and Crafts) και ιδιαίτερα ο Ουίλιαμ Μόρις, μέλος του κινήματος.

Ο Ουίλιαμ Μόρις ήταν σχεδιαστής υφασμάτων, συγγραφέας, ποιητής και μεταφραστής. Ο Τόλκιν θέλησε να μιμηθεί την πεζογραφία και τα ρομαντικά στοιχεία του Μόρις, από τον οποίο και έλαβε συμβουλές.

Η σειρά βιβλίων «The Lang’s Fairy Books», μια σειρά από είκοσι-πέντε συλλογές αληθινών και φανταστικών ιστοριών για παιδιά που δημοσιεύτηκαν μεταξύ 1889 και 1913 από τον Andrew Lang και τη σύζυγό του Leonora Blanche Alleyne, ήταν επίσης ιδιαίτερα σημαντικά για τον Τόλκιν. Η επιρροή τους είναι εμφανής σε μερικά από τα μεταγενέστερα γραπτά του.

Ο Τόλκιν, σαν εξίσου μεγάλη επιρροή του αναφέρει το βιβλίο του 1899 The Black Douglas (σ.σ. ένα ιστορικό περιπετειώδες μυθιστόρημα), από τον Σκωτσέζο συγγραφέα Σάμιουελ Κρόκετ (σ.σ. S.R. Crockett).

Τέλος, βασική του έμπνευση υπήρξε και η θεολογία. Η μάχη ανάμεσα στο καλό και το κακό.

Ο ίδιος σημειώνει για τον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών «Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών είναι βεβαίως ένα θεμελιωδώς θρησκευτικό και Καθολικό έργο. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ούτε πρόσθεσα αλλά ούτε αφαίρεσα σχεδόν καμία αναφορά σε κάτι όπως “θρησκεία”, σε λατρείες ή πρακτικές, στον φανταστικό κόσμο.»

Ο συγγραφέας Κλάιβ Στέιπλς Λιούις (σ.σ. C. S. Lewis), δημιουργός των βιβλίων Τα χρονικά της Νάρνια, υποστήριξε τον Τόλκιν στη συγγραφή του Άρχοντα των Δαχτυλιδιών, διαψεύδοντας την υποτιθέμενη «κόντρα» ανάμεσα στους δύο.

Είναι ο Τόλκιν ο «πατέρας» των μυθιστορημάτων φαντασίας;

Υπήρχαν αρκετοί συγγραφείς – όπως προαναφέραμε – πριν τον Τόλκιν που ασχολήθηκαν με φανταστικούς κόσμους. Κανένας όμως δε σημείωσε τη μεγάλη επιτυχία που σημείωσε ο Τόλκιν με τα μυθιστορήματα του. Για αυτό το λόγο θεωρείται από πολλούς ως ο «πατέρας» των μυθιστορημάτων φαντασίας.

Τα έργα του Τόλκιν ενέπνευσαν μία σειρά από μεταγενέστερους καλλιτέχνες όπως συγγραφείς, ζωγράφους, ποιητές, μουσικούς, σκηνοθέτες κ.ά.

Κεντρική φωτογραφία: Julian Nyča [CC BY-SA (httpscreativecommons.orglicensesby-sa3.0)]Πηγές: Εκδόσεις Κέδρος,britannica.com, tolkiensociety.org, fantasybookreview.co.uk, bbc.co.uk, en.wikipedia.org