Φεντερίκο Φελίνι, ένας από τους σπουδαιότερους σκηνοθέτες του σινεμά

Ο Φεντερίκο Φελίνι, ένας από τους σπουδαιότερους σκηνοθέτες του σινεμά, έχει δημιουργήσει τις πιο συναρπαστικές ταινίες της έβδομης τέχνης με εικόνες που πραγματικά μόνο ένας ζωγράφος θα μπορούσε να αποδώσει.

Από την Ειρήνη Αγγελίδου

Οι γυναίκες ηθοποιοί που άλλαξαν τη βιομηχανία του θεάματος

Αγκάθα Κρίστι, η Βασίλισσα του Εγκλήματος

Κορυφαίες ταινίες του νεότερου Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου

Ο Ιταλός σκηνοθέτης Φεντερίκο Φελίνι γεννήθηκε στις 20 Ιανουαρίου 1920 στην πόλη Ρίμινι της Βόρειας Ιταλίας. Γιος εμπόρου και με μητέρα από αριστοκρατική οικογένεια, από την παιδική του ηλικία ένιωθε πως η θέση του ήταν στη Ρώμη, στον τόπο καταγωγής της μητέρας του. Η νωθρότητα της επαρχιακής ζωής τον έκανε να μετακομίσει γρήγορα εκεί μετά την ενηλικίωσή του.

Ελάτε και εσείς στην παρέα μας στο Facebook, κάνοντας like στη σελίδα μας.

Τον πρώτο καιρό, επιβίωνε γράφοντας ανέκδοτα και χιουμοριστικές ιστορίες για το περιοδικό Marc’Aurelio. Κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, έγραφε σενάρια για τη ραδιοφωνική σειρά Τσίκο και Παλίνα με πρωταγωνίστρια τη Τζουλιέτα Μασίνα, την οποία παντρεύτηκε το 1943.

Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’50, οι ταινίες του “Ο Δρόμος” (La Strada) και “Νύχτες της Καμπίρια” (Le notti di Cabiria), έργα επηρεασμένα από τον ιταλικό νεορεαλισμό, του χάρισαν δύο Όσκαρ Ξενόγλωσσης Ταινίας. Η Τζουλιέτα Μασίνα, που πρωταγωνίστησε και στις δύο ταινίες, κέρδισε διθυραμβικές κριτικές και Βραβείο Καλύτερης Ερμηνείας από το Φεστιβάλ των Καννών.

Φεντερίκο Φελίνι, ένας από τους σπουδαιότερους σκηνοθέτες του σινεμά

O ιταλικός νεορεαλισμός ήταν ένα κινηματογραφικό κίνημα που χαρακτηριζόταν από ιστορίες που προέβαλαν τις δύσκολες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες που βίωναν οι φτωχές κατώτερες τάξεις της μεταπολεμικής Ιταλίας. Τα γυρίσματα γίνονταν εκτός στούντιο. Μεγάλο μέρος των συμμετεχόντων ηθοποιών και κομπάρσων ήταν ερασιτέχνες. Οι ταινίες του ιταλικού νεορεαλισμού εστίαζαν περισσότερο σε ένα κεντρικό θέμα, όπως η φτώχεια, η δυστυχία, και η απομόνωση του ανθρώπου, παρά στην ανάπτυξη κάποιας πλοκής.

Οι αναζητήσεις του Φελίνι προς το “φανταστικό στοιχείο” τον έκαναν σταδιακά να αποξενωθεί από τις αρχές του νεορεαλισμού.

Σε πολλές από τις ταινίες του, όπως το “Οκτώμισι” (Otto e Mezzo) και το “Σατυρικόν” (Satyricon), καθημερινά τοπία και ερημικές γυμνές τοποθεσίες, με λίγη ή καθόλου βλάστηση, γίνονται ο καμβάς όπου ο Φελίνι αποτυπώνει τα ονειρικά του κινηματογραφικά οράματα.

Όταν ρωτήθηκε για τη σχέση της προσωπικής του τέχνης με τον ιταλικό νεορεαλισμό, ο σκηνοθέτης τόνισε πως οι δημιουργοί δρουν ανεξάρτητα από τις εκάστοτε επιταγές οποιουδήποτε καλλιτεχνικού κινήματος. Πως το ταλέντο και οι καινοτομίες τους είναι αυτές που οδηγούν στη δημιουργία μιμητών.

«Ο μόνος μου δάσκαλος ήταν η ζωή, αφού πιστεύω πως το σινεμά πρέπει να απορρέει από τη ζωή, και όχι το αντίθετο», σχολίαζε ο σκηνοθέτης.

Όταν σκηνοθετούσε τις ταινίες του, σχεδίαζε και απεικόνιζε κάθε λεπτομέρεια με την οπτική ενός ζωγράφου. Κατά τη διάρκεια συνέντευξης του Φελίνι από τον κριτικό κινηματογράφου Ρόμπερτ Ήμπερτ, η Αϊλίν Χιούζ, μια συγγραφέας, είπε χαρακτηριστικά πως ο Φελίνι, αντίθετα από άλλους σκηνοθέτες που κυνηγάνε συνεχώς το φυσικό φωτισμό της ημέρας, περίμενε να εμφανιστούν οι σκιές.

Ο Φεντερίκο Φελίνι ήταν ένας από τους σκηνοθέτες που βασιζόταν περισσότερο στην εικόνα και τις εναλλαγές φωτός και σκιάς. Έτσι δημιουργούσε το όραμα που είχε εμπνευστεί για κάθε ταινία του, παρά με το διάλογο.

Αυτή η ιδιαίτερη προσέγγιση επηρέαζε και τη σχέση του με τους ηθοποιούς που έπαιζαν στις ταινίες του. Τους θεωρούσε απλές μαριονέτες που χρησίμευαν μόνο για την παρουσία τους και όχι για τις υποκριτικές τους ικανότητες. Κάποιοι ηθοποιοί, όπως ο Ντόναλντ Σάδερλαντ, που έπαιξε τον “Καζανόβα” στην ομότιτλη ταινία του Φελίνι, δυσανασχετούσαν με τη συγκεκριμένη πρακτική του σκηνοθέτη. Άλλοι, σαν τον Μαρτσέλο Μαστρογιάννι, που πρωταγωνίστησε στη “Γλυκιά Ζωή” (La Dolce Vita), δεν νοιάζονταν ιδιαίτερα. Εμπιστεύονταν τον Φελίνι να καθοδηγεί την κάθε τους κίνηση.

Ένα άλλο κοινό χαρακτηριστικό πολλών ταινιών του ήταν το διφορούμενο ή το απαισιόδοξο τέλος τους. Ο Φελίνι πίστευε πως η τέχνη δημιουργούσε μια πλαστή πραγματικότητα που εντούτοις οδηγούσε στην ανακάλυψη της αλήθειας. Χρησιμοποιούσε το όνειρο και προσωπικά του βιώματα ως πηγές έμπνευσης. Επέμενε να ακολουθεί ένα ρεαλιστικό μονοπάτι για την ολοκλήρωση του εκάστοτε κινηματογραφικού του έργου.

«Θα ήταν ανήθικο», όπως σχολίαζε και ο ίδιος, «να παρουσιάσω έναν «από μηχανής θεό» στο τέλος μιας ταινίας. Μια τέτοια λύση αναγκαστικά θα ήταν βεβιασμένη, και γι’ αυτό, πλαστή».

Ο μεγάλος σκηνοθέτης πέθανε στις 31 Οκτωβρίου 1993 από καρδιακή προσβολή. Μισός αιώνας δημιουργίας, του χάρισε 23 υποψηφιότητες και οκτώ νίκες στα Βραβεία Όσκαρ. Επιπλέον, αμέτρητες άλλες διακρίσεις και την αναγνώρισή του ως έναν από τους μεγαλύτερους σκηνοθέτες όλων των εποχών.

Φεντερίκο Φελίνι, ένας από τους σπουδαιότερους σκηνοθέτες του σινεμά

Μια διαφορετική λίστα με ταινίες του Φελίνι που αξίζει να δείτε

(Οι τρεις παρακάτω ταινίες επιλέχτηκαν για τον κεντρικό ρόλο που παίζει το φανταστικό στοιχείο στην εξέλιξή τους):

Ο Λευκός Σεΐχης (1952)

Το πρώτο ανεξάρτητο κινηματογραφικό εγχείρημα του σκηνοθέτη είναι μια ρομαντική κωμωδία. Η Γουάντα και ο Ιβάν Καβάλι, ένα νιόπαντρο ζευγάρι, ταξιδεύει στη Ρώμη για να συναντήσει την οικογένεια του γαμπρού. Η νεαρή γυναίκα είναι απογοητευμένη από τον βαρετό και καθόλου ρομαντικό σύζυγό της. Το σκάει για να βρει τον εραστή των ονείρων της, τον πρωταγωνιστή ενός φωτορομάντζου. Αλλά η πραγματικότητα απέχει πολύ από τη φαντασία της. Ο Φελίνι, με τη μοναδική μαεστρία του, διακωμωδεί τη φαντασιοπληξία που συνυπάρχει με το θαυμασμό για τη διασημότητα και τις μικροαστικές ηθικολογίες, ενώ βλέπει με στοργικότητα την παρορμητική Γουάντα και τον πεζό σύζυγό της.

Η Ιουλιέτα των Πνευμάτων (1965)

Η Τζουλιέτα, μια μεσόκοπη γυναίκα που βασανίζεται από υποψίες πως ο άνδρας της την απατά, οδηγείται σε επαφή με τον κόσμο των πνευμάτων σε μια προσπάθεια να εξερευνήσει τις κρυμμένες πτυχές του εαυτού της και το παρελθόν της. Πρωταγωνιστεί η Τζουλιέτα Μασίνα, η οποία δημιουργεί μια εξαίσια προσωπογραφία μιας μπερδεμένης γυναίκας με διχασμένο ψυχισμό που πρέπει να παλέψει με πραγματικούς και φανταστικούς δαίμονες στο δρόμο της προς την αυτογνωσία. Η πρώτη έγχρωμη ταινία του Φελίνι προβάλλει και το ενδιαφέρον του Ιταλού σκηνοθέτη για τον κόσμο των πνευμάτων.

Σατυρικόν (1969)

Δύο νεαροί άντρες περιπλανιούνται στο διεφθαρμένο κόσμο της Αρχαίας Ρώμης του Νέρωνα. Γκροτέσκες και τερατώδεις μορφές διαδέχονται η μια την άλλη ενώ οι δύο πρωταγωνιστές βρίσκουν να πρωταγωνιστούν και να γίνονται μάρτυρες αλλοπρόσαλλων καταστάσεων. Πρόκειται για μεταφορά στη μεγάλη οθόνη του ομότιτλου μυθιστορήματος του Γάιου Πετρώνιου, μέρος του οποίου έχει χαθεί. Ο Φελίνι διατήρησε αυτή την αποσπασματικότητα μεταφέροντάς την στη δομή της ταινίας. Τα επεισόδια που διαδέχονται το ένα το άλλο σταματούν απότομα ή παρουσιάζονται τμηματικά, λες και ο θεατής βρίσκεται ξαφνικά να παρατηρεί κάποια από τα μισοκατεστραμμένα ψηφιδωτά της Πομπηίας.

Πηγές: Βαλούκος, Στάθης, Η Ιστορία του Κινηματογράφου, (Αθήνα: Εκδ. Αιγόκερως, 2003), Bondanella, Peter, ‘Federico Fellini: I’m a Born Liar’, Cineaste, Vol. 28 (4), (2003), pp. 54-56 [accessed 15 June 2018, www.jstor.org/stable/41689648], Peri, Enzo, ‘Federico Fellini: An Interview’, Film Quarterly, Vol. 15 (1), (1961), pp. 30-33 [accessed 15 June 2018, www.jstor.org/stable/1210563] ,Ebert Robert, Interview with Federico Fellini, [ accessed 15 June 2018, https://www.rogerebert.com/interviews/interview-with-federico-fellini],‘Federico Fellini’, Encyclopedia Brittanica, [accessed 15 June 2018, https://www.britannica.com/biography/Federico-Fellini], Guilietta Masina’, Encyclopedia Brittanica, [accessed 15 June 2018, https://www.britannica.com/biography/Giulietta-Masina]