Διάσημα ενεργά ηφαίστεια και οι εκρήξεις τους

Τα πιο διάσημα ενεργά ηφαίστεια του κόσμου και οι καταστροφικές συνέπειες από τις μεγαλειώδεις εκρήξεις τους. 

Από την Αντιγόνη Στεφανίδου

Υπάρχουν γύρω στα 1.500 δυνητικά ενεργά ηφαίστεια σε όλο τον κόσμο. Περίπου τo 75% αυτών των ηφαιστείων βρίσκεται στην περιοχή του Ειρηνικού, στο σημείο που είναι γνωστό ως και Το Δαχτυλίδι της φωτιάς (Ring of Fire).

Σχεδόν πεντακόσια ενεργά ηφαίστεια έχουν εκραγεί κάποια στιγμή μέσα στην ιστορία.

Τα ηφαίστεια είναι λόφοι ή όρη στην επιφάνεια της γης που σχηματίστηκαν από λάβες και αναβλήματα που προέρχονται από το εσωτερικό της γης και από τα οποία εξέρχεται ηφαιστειακό υλικό. Πολλά από αυτά είναι ενεργά, δηλαδή έχουν εκδηλώσει εκρήξεις κατά τους ιστορικούς χρόνους. Άλλα είναι εσβεσμένα, δηλαδή δεν ενήργησαν σε ιστορικού χρόνους και άλλα είναι ανενεργά, δηλαδή δεν εξερράγησαν κατά τους ιστορικούς χρόνους αλλά είχαν δραστηριότητα κατά τα τελευταία 10.000 χρόνια.

Οι επιστήμονες ορίζουν ως ενεργό ένα ηφαίστειο όταν έχει εκραγεί στους ιστορικούς χρόνους.

Ο ορισμός αυτός όμως είναι λίγο αόριστος γιατί στην Ευρώπη και την Ασία η ιστορία άρχισε να καταγράφεται πριν χιλιάδες χρόνια, ενώ στις ΗΠΑ πριν από μερικές εκατοντάδες χρόνια. Σε γενικές γραμμές, οι επιστήμονες θεωρούν πλέον ένα ηφαίστειο ενεργό, εάν σήμερα εμφανίζει κάποιου είδους δραστηριότητα.

Πολλές χιλιάδες χρόνια μπορεί να μεσολαβήσουν μέχρι να ενεργοποιηθεί ένα ηφαίστειο που παραμένει αδρανές. Σημάδια αναταραχής, όπως ασυνήθιστη σεισμική δραστηριότητα ή σημαντικές νέες εκπομπές αερίων είναι ενδείξεις ότι ένα ηφαίστειο είναι ενεργό. Από τις εκρήξεις των ηφαιστείων έχουν δημιουργηθεί αρκετά νησιά στην επιφάνεια της γης.

Παρακάτω επιλέξαμε μία σειρά από τα πιο διάσημα ενεργά ηφαίστεια του κόσμου που εκρήγνυνται ή έχουν εκραγεί, κάποια στη σύγχρονη εποχή και κάποια σε παλαιότερη.

Διάσημα ενεργά ηφαίστεια και οι εκρήξεις τους

Μάουνα Λόα, Χαβάη

Το Μάουνα Λόα (Mauna Loa) είναι το μεγαλύτερο ηφαίστειο στη Γη και ένα από τα πιο ενεργά ηφαίστεια του κόσμου. Οι επιστήμονες το 2013 πίστευαν πως το μεγαλύτερο ηφαίστειο ήταν το Tamu Massif, κάτι που αμφισβητήθηκε και ο τίτλος επέστρεψε στο Μάουνα Λόα, σύμφωνα με το National Geographic. Το ηφαίστειο εκρήγνυται συνεχώς για περίπου 700.000 χρόνια. Η πιο πρόσφατη έκρηξη του ηφαιστείου ήταν το 1984. Από το 1843 μέχρι σήμερα έχουν καταγραφεί τριάντα τρεις εκρήξεις.

Όρος της Αγίας Ελένης, Η.Π.Α.

Το Όρος της Αγίας Ελένης (Mount St. Helens) βρίσκεται 80 μίλια βορειοανατολικά του Πόρτλαντ και 96 μίλια νότια του Σιάτλ της Ουάσιγκτον. Πρόκειται για ένα από τα πιο διάσημα ενεργά ηφαίστεια του κόσμου. Αυτό οφείλεται κυρίως στη μεγάλη του έκρηξη, στις 18 Μαΐου 1980, που θεωρείται μέχρι σήμερα το πιο θανατηφόρο και οικονομικά καταστρεπτικό ηφαιστειακό γεγονός στην ιστορία των Η.Π.Α. Πενήντα επτά άνθρωποι σκοτώθηκαν. Επίσης, καταστράφηκαν 250 κατοικίες, 47 γέφυρες, 24 χλμ. σιδηροδρόμων και 298 χλμ. αυτοκινητόδρομων. Η τελευταία έκρηξη του ηφαιστείου παρατηρήθηκε στις 10 Ιουλίου του 2008.

Σακουρατζίμα, Ιαπωνία

Το Σακουρατζίμα (Sakurajima) είναι το πιο ενεργό ηφαίστειο της Ιαπωνίας. Η έκρηξη του 1914 ήταν η ισχυρότερη του 20ού αιώνα στην Ιαπωνία, παρ’ όλο που πριν από αυτήν το ηφαίστειο ήταν αδρανές για περισσότερο από έναν αιώνα. Πολλοί μεγάλοι σεισμοί είχαν προειδοποιήσει για την έκρηξη του ηφαιστείου, με αποτέλεσμα οι κάτοικοι να έχουν εγκαταλείψει την περιοχή. Ένας μεγάλος σεισμός που προκλήθηκε δύο μέρες μετά την έκρηξη του ηφαιστείου σκότωσε 35 ανθρώπους. Οι ροές λάβας του 1914 συνέδεσαν το Σακουρατζίμα με τη χερσόνησο Ōsumi. Η πιο πρόσφατη έκρηξη του ηφαιστείου ήταν το 2017.

Βεζούβιος, Ιταλία

Ο Βεζούβιος είναι ένα βουνό-ηφαίστειο που βρίσκεται μόλις 9χλμ. από την πόλη της Νάπολης. Θεωρείται ένα από τα πιο επικίνδυνα ηφαίστεια στον κόσμο επειδή περίπου 3.000.000 άνθρωποι ζουν κοντά σε αυτό. Η τελευταία μεγάλη έκρηξη ήταν το 1944. Είναι το μοναδικό ηφαίστειο στην ηπειρωτική Ευρώπη που ξέσπασε τα τελευταία εκατό χρόνια. Οι γεωλόγοι και οι ηφαιστειολόγοι ισχυρίζονται πως ο Βεζούβιος είναι το πιο απρόβλεπτο ηφαίστειο όσον αφορά την έκρηξή του καθώς μερικές φορές εμφανίζει απρόβλεπτη ηφαιστειακή δραστηριότητα.

Ο Βεζούβιος είναι γνωστός για την καταστροφική έκρηξη του 79μ.Χ. που κυριολεκτικά έθαψε την Πομπηία κάτω από τέφρα και λάβα. Η πόλη θάφτηκε τόσο, που οι άνθρωποι που ζούσαν εκεί ξεχάστηκαν μέχρι να ανακαλυφθούν τυχαία στα τέλη του 18ου αιώνα.

Κιλαουέα, Χαβάη

Το Κιλαουέα (Kīlauea) τοπογραφικά εμφανίζεται σαν προεξοχή στην νοτιοανατολική πλευρά του ηφαιστείου Μάουνα Λόα. Για χρόνια θεωρούνταν ένα κομμάτι του Μάουνα Λόα και όχι ξεχωριστό ηφαίστειο. Ωστόσο, κατά τις τελευταίες δεκαετίες οι έρευνες έδειξαν πως έχει δικό του ξεχωριστό ηφαιστειογενές σύστημα, πάνω από εξήντα χιλιόμετρα βάθους. Από το 1952, το Κιλαουέα ξέσπασε τριάντα τέσσερις φορές. Το 1983 έως το 2018 η εκρηκτική του δραστηριότητα ήταν σχεδόν συνεχής κατά μήκος της ζώνης του ηφαιστείου. Από το 2008 υπήρξε μία συνεχής δεκαετής ηφαιστειακή δραστηριότητα που ολοκληρώθηκε το 2018 και ήταν η μεγαλύτερη έκρηξή του τα τελευταία διακόσια χρόνια.

Τάαλ, Φιλιππίνες

Το Τάαλ (Taal) βρίσκεται πενήντα περίπου χιλιόμετρα νότια της πρωτεύουσας της χώρας, Μανίλα. Ανήκει – όπως και όλα τα ηφαίστεια των Φιλιππίνων – στο Δαχτυλίδι της Φωτιάς του Ειρηνικού Ωκεανού. Έχοντας τριάντα τρεις καταγεγραμμένες εκρήξεις είναι το δεύτερο πιο ενεργό ηφαίστειο των Φιλιππίνων. Το Τάαλ είναι όμως γνωστό για το ποσοστό των θανάτων που έχει προκαλέσει, έναν αριθμό ανάμεσα σε 5.000 με 6.000 θύματα κατά τη διάρκεια των χρόνων. Μέχρι και το 1977 το ηφαίστειο ήταν αρκετά ήσυχο. Από το 1991 έχει δείξει σημάδια αναταραχής που παρακολουθούνται από το Φιλιππινέζικο Ινστιτούτο Ηφαιστειολογίας και Σεισμολογίας.

Αίτνα, Ιταλία

Η Αίτνα (Etna) βρίσκεται στην ανατολική ακτή της Σικελίας, ανάμεσα στις πόλεις Μεσίνα και Κατάνια. Είναι το μεγαλύτερο από τα τρία ενεργά ηφαίστεια της Ιταλίας και έχει περίπου δυόμισι φορές το ύψος του Βεζούβιου. Η μελέτη των γεωλόγων δείχνει ότι η ηφαιστειακή δραστηριότητα της Αίτνας είναι ενεργή εδώ και 2,6 εκατομμύρια χρόνια. Η Αίτνα είναι ένα από τα πιο ενεργά ηφαίστεια στον κόσμο και βρίσκεται σχεδόν σε σταθερή κατάσταση δραστηριότητας. Μία έκρηξη στις 24 Δεκεμβρίου του 2018, ανάγκασε το κλείσιμο του εναέριου χώρου γύρω από το ηφαίστειο. Δύο ημέρες αργότερα, ένας σεισμός μεγέθους 4,9 Ρίχτερ έπληξε τη γειτονική πόλη της Κατάνια, προκαλώντας ζημιές στα κτήρια και τραυματίζοντας τέσσερις ανθρώπους.

Μεράπι, Ινδονησία

Το όρος Μεράπι (Merapi) βρίσκεται ανάμεσα στην κεντρική Ιάβα και την Γιογκιακάρτα. Είναι το πιο ενεργό ηφαίστειο της Ινδονησίας. Παράγει την μεγαλύτερη ροή λάβας από οποιοδήποτε άλλο ενεργό ηφαίστειο. Για αυτό το λόγο είναι γνωστό και σαν το Βουνό της Φωτιάς. Μία μεγάλη του έκρηξη σκότωσε είκοσι επτά ανθρώπους στις 22 Νοεμβρίου 1994, κυρίως στην πόλη Muntilan, δυτικά του ηφαιστείου. Μετά από μια μεγάλη έκρηξη το 2010, το χαρακτηριστικό σχήμα του Όρους Μεράπι άλλαξε. Η πιο πρόσφατη έκρηξη ήταν στις 11 Μαΐου του 2018.

Σάντα Μαρία, Γουατεμάλα

Το ηφαίστειο Σάντα Μαρία (Santa Maria) βρίσκεται σε απόσταση 130 χλμ. από την πόλη της Γουατεμάλα. Ο κρατήρας του σχηματίστηκε κατά τη διάρκεια μιας έκρηξης το 1902. Πριν από το 1902 το ηφαίστειο ήταν αδρανές για τουλάχιστον πεντακόσια χρόνια. Η έκρηξη της Σάντα Μαρία το 1902 κατατάσσεται ως μία από τις τρεις μεγαλύτερες εκρήξεις του 20ού αιώνα και μία από τις πέντε μεγαλύτερες εκρήξεις των τελευταίων διακοσίων – και κατά πάσα πιθανότητα τριακοσίων – χρόνων. Λόγω της έλλειψης καταγεγραμμένης εκρηκτικής δραστηριότητας, οι ντόπιοι δεν αναγνώρισαν την προηγούμενη σεισμικότητα ως προειδοποιητικά σημάδια έκρηξης του ηφαιστείου. Εκτιμάται ότι 6.000 άνθρωποι πέθαναν το 1902. Η τελευταία έκρηξη του ηφαιστείου σημειώθηκε τον Μάρτιο του 2011.

Κεντρική φωτογραφία: G.E. Ulrich, USGS. Cropping by Hike395 (talk · contribs) [Public domain] Πηγές: geo.auth.gr,usgs.gov, volcanodiscovery.com, en.wikipedia.org, enikos.gr, earthnworld.com,interestingengineering.com,volcanoesandearthquakes.com