Μπέρτολτ Μπρεχτ: Αποφθέγματα ενός πρωτοπόρου του θεάτρου

Αξέχαστα αποφθέγματα του πρωτοπόρου του θεάτρου, Μπέρτολτ Μπρεχτ. Ο Μπέρτολτ Μπρεχτ, ανθρωπιστής του θεάτρου και της ποίησης, ήταν ένας οραματιστής που άλλαξε το χώρο του θεάτρου σε όλα τα επίπεδα, κυρίως στην επικοινωνία με τον θεατή.

Από την Νικολέτα Πρεβενά

Ο Μπέρτολτ Μπρεχτ ήταν ποιητής, θεατρικός συγγραφέας και σκηνοθέτης. Γεννήθηκε το 1898 στη Βαυαρία. Σε ηλικία είκοσι χρόνων ξεκίνησε να γράφει διάφορα μονόπρακτα και εργαζόταν ως κριτικός θεάτρου στην αριστερή εφημερίδα Volkswillen. Από τα τέλη της δεκαετίας του ’20, μέσα από τα έργα του, ο Μπρεχτ έγινε γνωστός για τη μαρξιστική του ιδεολογία.

Ο Μπέρτολτ Μπρεχτ ήταν μεγάλος πρωτοπόρος, επαναστάτης και στοχαστής της τέχνης του θεάτρου. 

Ήταν ο κύριος υποστηρικτής του επικού θεάτρου. Σκοπός του στα έργα του ήταν το κοινό να υιοθετήσει μια προοπτική για να αναγνωρίσει την κοινωνική αδικία και την εκμετάλλευση. Να κινητοποιηθεί για να φέρει την αλλαγή στη ζωή του. Για το σκοπό αυτό, ο Μπρεχτ χρησιμοποίησε τεχνικές που υπενθύμιζαν στον θεατή ότι το έργο είναι μια αναπαράσταση της πραγματικότητας και όχι η πραγματικότητα.

Η σύγχρονη ανησυχία του Μπρεχτ για το δράμα-ως-μέσον, οδήγησε στη βελτίωση της “επικής μορφής” του δράματος. Επίσης, έφερε μία σειρά από νέες τεχνικές όπως η άμεση επικοινωνία του ηθοποιού με το κοινό, ο έντονος φωτισμός της σκηνής, η χρήση τραγουδιών για τη διακοπή της δράσης, οι επεξηγηματικές πινακίδες, η μεταφορά του κειμένου στο τρίτο πρόσωπο ή σε παρελθοντικό χρόνο στις πρόβες κ.ά. Επιπλέον, με την Όπερα της Πεντάρας επηρέασε σημαντικά το μιούζικαλ.

Έγραψε εκατοντάδες ποιήματα, χρησιμοποιώντας την ποίησή του για να επικρίνει τον ευρωπαϊκό πολιτισμό, συμπεριλαμβανομένων των Ναζί και της γερμανικής μπουρζουαζίας.

Αξέχαστα αποφθέγματα του πρωτοπόρου του θεάτρου, Μπέρτολτ Μπρεχτ:

• «Δεν έγινα καθόλου περίγελος. Πολέμησα.»
• «Όταν αυτοί που βρίσκονται ψηλά μιλάνε για ειρήνη, ο απλός λαός ξέρει πως έρχεται πόλεμος.»
• «Γιατί να λέμε βίαια τα νερά ενός ποταμού και όχι τις όχθες που τα περιορίζουν;»

• «Κανένας δεν πιστεύει την πραγματική σου δυστυχία. Αν έχεις διάρροια και το πεις, θα προκαλέσεις μόνο αηδία.»

• «…ο φτωχός ακούει να του λένε πως ο κόσμος μας είναι ο καλύτερος των κόσμων και πως την τρύπα στη σκεπή της κάμαράς του την έχει σχεδιάσει ο Θεός αυτοπροσώπως. Αληθινά, του είναι δύσκολο πολύ ν’ αμφιβάλει για τον κόσμο τούτο. Ιδροκοπά ο άνθρωπος χτίζοντας σπίτι όπου ποτέ του δε θα κατοικήσει.»

• «Τι είναι η διάρρηξη μιας τράπεζας μπροστά στην ίδρυση μιας τράπεζας;»

• «Μη με διορθώνεις συνέχεια. Ξέρω ότι είμαι αμόρφωτη. Αν δεν ήμουν, δε θα είχες κανέναν να σου βάζει μία λεκάνη νερό για να πλύνεις τα πόδια σου.»
• «Ένας ξένος ταξιδιώτης που γύριζε απ’ το Τρίτο Ράιχ και τον ρωτήσανε ποιος κυβερνάει στ’ αλήθεια εκεί κάτω, αποκρίθηκε: Ο τρόμος.»
• «Η τέχνη δεν είναι ένας καθρέφτης για να αντικατοπτρίζεις την πραγματικότητα αλλά ένα σφυρί για να τη διαμορφώνεις.»

• «Κάθε δυστυχία έχει και σωτηρία.»

• «Τι νόημα έχουν οι πολιτείες, χτισμένες δίχως τη σοφία του λαού;»
• «Αυτοί που βρίσκονται ψηλά θεωρούνε ταπεινό να μιλάς για το φαΐ. Ο λόγος: έχουνε κιόλας φάει.»
• «Αυτός που αγωνίζεται μπορεί να χάσει, όμως αυτός που δεν αγωνίζεται ήδη έχει χάσει.»
• «Σε κάθε ιδέα, πρέπει να ψάξει κανείς από πού έρχεται και πού πάει. Μόνο έτσι μπορούμε να καταλάβουμε αν είναι καλή ή όχι.»
• Όποιος μιμείται μόνο, χωρίς να έχει τίποτε να πει δικό του πάνω σε εκείνο που μιμείται, μοιάζει με τον κακόμοιρο το χιμπατζή που μαϊμουδίζει τον αφέντη του καθώς καπνίζει, μα δεν καπνίζει ο ίδιος. Γιατί ποτέ η μίμηση η αστόχαστη δεν μπορεί να είναι μίμηση αληθινή.»

Κεντρική φωτογραφία:Bundesarchiv, Bild 183-W0619-307 CC-BY-SA 3.0 [CC BY-SA 3.0 de (httpscreativecommons.orglicensesby-sa3.0dedeed.en)]

Πηγές: Εγκώμιο στην αμφιβολία, Γερμανικό εγχειρίδιο πολέμου, Κύκλος με την Κιμωλία, Ο Λαβωμένος Σωκράτης, Η Όπερα της Πεντάρας, Ο τρόμος και η αθλιότητα του τρίτου Ράιχ, Γερμανικό εγχειρίδιο πολέμου, Μεγάλη εποχή, gnomikologikon.gr, el.wikiquote.org, imerodromos.gr, Κάπα Εκδοτική